Yapılan araştırmalar kovid-19 pandemisi ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğini gösteriyor. 2021 yılı Şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl içinde kötüleştiğini bildirdi.
Ruhsal, fizikî ve toplumsal fonksiyonellik birbirine bağlıdır. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran ruh sıhhati bireyin kendi yeteneklerinin farkına vardığı, hayatın olağan gerginlikleriyle başa çıkabildiği, üretken ve verimli bir formda çalışabildiği ve içinde yaşadığı topluma katkıda bulunabildiği bir uygunluk halidir.
Kovid-19 ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma sonrası gerilim bozukluğu önemli oranda artış göstermiştir. Ruhsal sorunlar çoklukla toplumsal, mesleksel yahut başka değerli faaliyetlerde besbelli zahmetlerle kendini gösterir. 2021 yılının şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl içinde kötüleştiğini bildirdi. Kaiser Aile Vakfı’na nazaran, ABD’deki her 10 yetişkinden 4’ü pandemi sırasında anksiyete yahut depresif bozukluk belirtileri gösterdi.
Haziran 2020’de 5 bin 412 Amerikalıyla yapılan bir ankette, karşılık verenlerin yüzde 41’i anksiyete bozukluğu yahut depresif bozukluk semptomları, yüzde 31’i travma semptomları ve gerilimle bağlantılı bozukluk dahil olmak üzere en az bir olumsuz ruhsal yahut davranışsal sıhhat sorunu bildirdi.
Türkiye’de kovid-19 tanısı almış bireylerin yüzde 34.9’u yüksek seviye anksiyete belirtisi gösterirken, yüzde 42’si yüksek seviye depresyon belirtileri gösterdi. Pek çok ülkede yapılan çalışmalar depresyon ve anksiyetenin kovid-19 tanısı almış bireylerde bir ortada görüldüğünü lakin depresyonun anksiyeteye kıyasla daha yüksek bir oranda seyrettiğine işaret ediyor. Hollanda’daki bir araştırmada ise 2020 yılında görülen ruhsal sorun yaşayan birey sayısının bir evvelki yıla nazaran yüzde 30 ila yüzde 60 artış gösterdiği tabir edilmektedir.
Kovid-19’dan öğrendiğimiz, hiç kimsenin aksiliklerden büsbütün korunamayacağıdır. Araştırmalar bize ruhsal dayanıklılığın öğrenilebilir bir marifet olduğunu gösteriyor. Bu, hayatımızın geri kalanında zihinsel ve fizikî sıhhatimizi koruyabilecek hayat uzunluğu süren becerilerden biri ve hepimiz onu geliştirmek için adımlar atabiliriz. Pandemide gözlemlenen en kıymetli değişikliklerinden kimileri uyku tertiplerinin bozulması, kilo değişiklikleri ve artan alkol, sigara, unsur kullanımı olmuştur. Bilhassa Z jenerasyonu yetişkinleri ortasında (18-24 yaşındakiler) uyku düzensizlikleri (yüzde 31) ve kilo değişiklikleri (yüzde 28) en yaygın belirtilerden ikisidir.
Ruhsal sıhhatimizi gözden geçirmemize yardımcı olabilecek sorular
Uyku sisteminizde değişiklik var mı? Uyku ve ruhsal sıhhat el ele sarfiyat. Ruhsal bir sıhhat sorunu yaşıyorsanız uyku müddetiniz artabilir yahut tam aksisi halde yerini uykusuz gecelere bırakabilir. İnsanların büyük çoğunluğu 7-9 saat ortası dinlenilmiş bir uykuya gereksinim duyar. Yaşın ilerlemesi ile birlikte uyku gereksinimi azalır. Araştırmalar, uyku yoksunluğunun olumsuz düşünmeye yol açabileceğini ve sizi duygusal olarak daha savunmasız bırakabileceğini gösteriyor.
Olağandan daha fazla yahut daha az yemek yiyor musunuz?
Gerilim ve duygusal dert kimi insanların çok yemesine neden olur. Kimileri da iştahlarını büsbütün kaybeder. Biraz daha ince bir belden hoşlansanız bile, iştahınızdaki yahut kilonuzdaki değişiklikleri göz arkası etmeyin.
Günlük işlerinizi yaparken zorlanıyor musunuz?
Depresyon, korku üzere ruhsal sorunlar kişinin günlük aktivitelerini eskisi üzere yapamamasına sebep olabilir. Okula gitmek, işe gitmek, yemek yapmak, paklık yapmak üzere misyonları yerine getirmekte olağandışı bir düşüş yaşarlar.
Öz bakım becerilerinizde azalma, zorlanma yahut isteksizlik var mı?
Kişinin sıhhatini, ömrünü ve uygunluk halini korumak için gerekli hünerleri gerçek zamanlamayla başlatması ve uygulaması öz bakımdır. Örneğin, duş alma, diş fırçalama, giyinme, traş olma, makyaj yapma, yemek yeme üzere. Ruhsal sorunlar, bireyin bu işleri yerine getirmekte zahmet yaşamasına sebep olur.
Sindirim problemleri yaşıyor musunuz?
Gerilim ve dert mide krampları, bulantı, şişkinlik, kabızlık ve ishal üzere mide-bağırsak sıkıntılarına yol açabilir. Huzursuz bağırsak sendromunuz varsa gerilim, sindirim rahatsızlığına neden olabilecek alevlenmeleri tetikleyebilir. Keder ve değersizlik hisleri, motivasyon eksikliği, iştahsızlık ve kiloda değişiklikler depresyonun belirtileridir. Bu belirtilerin birinci başladığı nokta sindirim sistemi ve biyolojik dengesizliklerdir. Depresyon ve anksiyete yaşayan bireylerde sıklıkla sindirim meseleleri bulunur.
Toplumsallıktan kaçınıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor musunuz?
İş arkadaşlarınızla kahve molasına çıkmak, okul çıkışı yapılan planlara eşlik etmek, arkadaş tertiplerine katılmak sıkıntı geliyor mu? Ruhsal meseleler, toplumsal hayattan uzaklaşmanıza, kendinizi izole etmenize neden olabilir. Aslında ruhsal sıhhatimiz için çaba ederken izole olmaktan çok etrafınızda sevildiğinizi hatırlatacak, sizi destekleyecek sevdiklerinize gereksiniminiz var.
İç sesiniz sıklıkla katı ve negatif mi konuşuyor?
Ruhsal olarak düşüşe geçtiğimizde dünyayı algılama biçimimiz ve iç sesimizin konuşmaları değişir. Zihnimiz daha karamsar, daha negatif, daha umutsuz bir hal alır. Genelde iç sesimiz şöyle konuşur; “Yaşam anlamsız, İçimde makûs bir his var, gereğince dikkatli olmazsam başıma makus bir şey gelebilir, beni kimse anlamıyor, güçsüzüm, zati başarısızım, memnunluğu hak etmiyorum…” Bu üzere fikirleriniz oluyorsa kesinlikle uzman takviyesi alın.
Sebebi bulunamayan ağrılarınız var mı?
Ruhsal gerginlik çoklukla kas gerginliğine de yol açar. Ağrılarınızın kaynağı ruhsal olabilir. Ağrının kaynağı yalnızca fizikî bir hastalık değil, gerilimli ömür olaylarıdır. Gidilen birçok doktora ve yapılan onlarca tetkik ve incelemeye karşın ağrıya sebep olabilecek bedensel hastalık bulunamayan durumlarda sorunun ruhsal olabileceği düşünülmelidir. Sırt, mide, baş ağrısı ve kol-bacak ağrılarının gerilimin neden olduğu hastalıklardan birkaçıdır.
Dikkat ve odaklanma sorunu yaşıyor musunuz?
Unutkanlığın ve odaklanma sorunlarının guatrdan, B12 vitamini eksikliğine kadar pek çok sebebi olabilir. Bunlardan biri de ruhsal sorunlardır. Örneğin, depresyonda birçok beyin alanlarında olduğu üzere dikkatle ilgili alanlarda da performans düşüklüğü kelam konusu olur. Bunda en büyük etken serotonin ve norepinefrin üzere hormonların düzeylerindeki azalmadır. Ruhsal sıkıntılar planlama, programlama, sorun çözme, manaya, kavrama, organize olmada zorluk yaşamanıza sebep olabilir. Bu şahıslar işte yahut okulda sık sık dikkatsizce yanlışlar yapar, verilen vazifelerde dikkatini sürdürmekte zorlanır, sorumluluklarını erteler ve kendileriyle konuşulurken güya dinlemiyormuş üzere görünürler.
Yaşadığınız aksiliklerle başa çıkmak için alkole, sigaraya, husus kullanımına yahut cinsel bağlantıya yöneliyor musunuz?
Bunlar sağlıklı, sürdürülebilir başa çıkma düzenekleri değildir. Bu başa çıkma yolları kısa müddetliğine size düzgün hissettirebilir fakat geçicidir ve tesiri azaldığında işler bir sefer daha alt üst olur. Bunlar uzun vadeli tahliller değildir. Sizi düzgünleştirmek yerine daha fazla çıkmaza sokarlar.
KAYNAK: Milliyet